'फिरत्या चाकावरती' हॉलंड
'फिरत्या चाकावरती' हॉलंड
रायगडला रोपवे नुकताच झाला होता तेव्हाची गोष्ट. बरेचवेळा रायगड पायर्‍यांनी चढून गेलोच होतो. रोपवे सुरू झाल्यावर वाटलं की गडाची पश्चिमेकडची बाजू बघत बघत गड चढण्याचा अनुभव घेऊ. रोपवेच्या बाजूला रायगडाचा विस्तीर्ण कडा आहे. खालून वर पाहताना टोपी पडावी इतका उंच.
तारकर्लीला जात असलात तर स्कूबा डायव्हिंग कराच, किंवा रायगडला जाणार असाल तर टकमक टोकावरून सूर्यास्त बघाच, किंवा कॉलेजमधे असताना आम्ही म्हणायचो, की सीओईपीत गेलात तर बोटक्लबचा चहा प्याच. यात अजून एक अ‍ॅडिशन होऊ लागली आहे - युरोपला जात असलातर हॉलंडला नक्की जा आणि हॉलंडला गेल्यावर सायकलवर भटकाच!
हॉलंडमध्ये भटकायला गेलो होतो तेव्हाची गोष्ट. अॅमस्टरडॅमला तीन चार दिवस म्युझियम्स आणि पार्क्स बघून कंटाळा येऊ लागला होता. रस्त्यावर रहदारी बघावी तर सायकल्सची संख्या चिकार! आणि मग डोक्यात कल्पना आली की सायकलवरून अॅमस्टरडॅम फिरण्याचा अनुभव घेऊ. अन् काय सांगू! त्या दिवशी जे सायकलवर बसलो, ते पुढचे सात दिवस पार अॅमस्टरडॅमहून निघण्यासाठी विमानतळावर जाईपर्यंत सायकलवरच फिरत होतो. वास्तविक मी तोपर्यंत माझ्या आयुष्यात कधीही नेमाने, सरावाने सायकल चालवलेली नव्हती. सायकलिंगसाठी लागणारा दमसास, चिकाटी, 'मसलपॉवर' वगैरे गोष्टी माझ्याकडे नव्हत्याच (आणि अजूनही नाहीत) पण सायकलची राजधानी म्हणून (bicycle capital of the world) जगभर ख्याती पावलेलं अॅमस्टरडॅम हे सायकलने फिरण्याची मजा काही औरच आहे - अगदी रोपवेने रायगडाचा अभेद्य कडा बघत बघत चढण्याइतकीच!
गेल्या शतकाच्या मध्यावर हॉलंडमध्ये, इतर देशांप्रमाणेच चारचाकी कारची संख्या लक्षणीय होती. इतकी लक्षणीय की सायकली ह्या जवळजवळ अदृश्य व्हायच्या मार्गावर होत्या. पण भरधाव चालण्यार्या कार आणि त्यातून उद्भवणारे अपघात यांकडे डचांचे वेळीच लक्ष गेले. (१९७१ मध्ये कार अपघातांमुळे तब्बल ३३०० मृत्यू झाले, त्यात चारशेहून अधिक लहान मुले होती). १९७० च्या दशकापासून हॉलंडमध्ये सायकल हेच भविष्यातील वाहतुकीचं प्रमुख साधन व्हावं या दृष्टीने काही महत्त्वाचे राजकीय आणि प्रशासनिक निर्णय घेतले गेले. हॉलंडमधले रस्ते हे सायकल चालवण्याच्या दृष्टीने सोयीचे व्हावेत याच पद्धतीने बांधण्यात आले. त्यासाठी प्रसंगी घाटवाटेने डोंगर पार करण्याऐवजी डोंगरातून बोगदा काढला गेला आहे, तर काही ठिकाणी नदीवर सायकलींसाठी खास पूल बांधले गेले आहेत. त्याचाच परिणाम म्हणजे आज एकट्या अॅमस्टरडॅममध्ये दहा लाखाहून अधिक सायकली आहेत. सायकलने फिरणे हीच इथली व्यवस्था आहे आणि ती प्रत्येकाने आनंदाने स्वीकारली आहे.
असे सर्व तयार नेपथ्य असताना एखादी सायकल टूर काढावी अशी कल्पना सुचली आणि पुढच्या वेळी नीट वेळापत्रक आखूनच अॅमस्टरडॅममध्ये गेलो. त्यावेळी प्लॅन होता, अॅेमस्टरडॅम-कुकेनहॉफ-द हेग-रॉटरडम-अॅमस्टरडॅम अशी दोनशे किमीची भटकंती - फक्त सायकलवर! आणि तीही ट्युलिपच्या शेतांमधून, उत्तर समुद्राच्या काठाकाठाने, खरीखुरी भटकंती करत करत!
तसातर या सायकलसफारीचा प्रत्येकच दिवस अविस्मरणीय होता. पण मला जास्त लक्षात राहिलाय तो पहिला, अॅमस्टरडॅम ते कुकेनहॉफचा प्रवास. दुतर्फा अक्षरश: मैलोगणती पसरलेल्या ट्युलिपच्या बागांमधून हा रस्ता जातो. नजर जाईल तिथवर ह्या बागा पहुडलेल्या आहेत. (मला आपल्या भारतातल्या विस्तीर्ण बागा आठवल्या. प्रयत्न करूनही या लांबीशी तुलना होऊ शकेल अशी कुठलीच बाग आठवली नाही. तर ते असो)
हॉलंडच्या संपूर्ण पश्चिम सीमेवर समुद्र आहे. काही ठिकाणी समुद्र आत घुसून छोटी बेटं तयार झाली आहेत. याच बेटांनी दुसर्‍या महायुद्धामध्ये हिटलरला काही काळ रोखून धरलं होतं. अॅमस्टरडॅमपासून दक्षिणेकडे निघाल्यावर आमचा बराचसा प्रवास उत्तर समुद्राच्या काठाकाठाने झाला. अक्षरशः थोड्याथोड्या अंतरावर आम्ही फोटो काढायला थांबत होतो.
वाटेत मॉड्युरडॅम (Madurodam) लागले. इथले मिनिएचर पार्क बघण्यासारखे आहे. डचांचा इतिहास इथे डचांनी प्रतिकृतींच्या रुपाने जपून ठेवला आहे. रॉटरडॅममधले 'मिनिवर्ल्ड रॉटरडॅम' हे प्रदर्शनही देखणे आणि एकदातरी आवर्जून भेट देण्यासारखे आहे. वाटेत एके ठिकाणी फेरीमधून सायकल न्यावी लागली. हा अनुभवही खूप छान आणि प्रेक्षणीय होता.
असे सहा दिवस मनसोक्त भटकून अॅमस्टरडॅमला परत आलो तेव्हा एका युरोप भटकायचं एक नवीन तंत्र आपल्याला जमलं याचा खूप आनंद होत होता. 'when you are in Rome, do as Romans do' या धर्तीवर, 'When you are in Netherlands, roam as Dutch roam' अशीही एक म्हण असायला हवी असं वाटत राहिलं. आणि हो, ही सफर तुम्हालाही अनुभवायची असेल तर अशी संधी तुम्हालाही मिळेल, लवकरच. पुन्हा भेटूच!
- हेरंब कुलकर्णी
